Falënderimet i takojnë vetëm Allahut të Madhëruar, Zotit të botëve. Paqja dhe bekimet e Tij qofshin mbi më oratorin e profetëve dhe të dërguarve, Muhamedin.

Allahu i Madhëruar e dërgoi atë (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) me udhëzim dhe fenë e vërtetë që ta nxirrte njerëzimin me lejen e Zotit të tij nga errësira e mosbesimit në dritën e besimit, prej errësirës së shirkut për në dritën e teuhidit (Njësimit të Allahut), prej errësirës së injorancës për në dritën e dijes dhe nga errësira e bidatit për në dritën e sunetit. Ai (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) vazhdoi me vendosmëri në çështjen e Allahut dhe nuk e kthente atë asgjë që i dilte para. Këmbëngulës në arritjen e kënaqësisë së Allahut, askush nuk e pengonte dot atë, deri sa bota u ndriçua me shpalljen e tij, me dritë të fortë dhe vezulluese. Njerëzit hynë në fenë e Allahut grupe-grupe dhe thirrja e tij u shtri ashtu si dielli nëpër kontinente. Feja e tij e drejtë arriti atje ku arrin dita dhe nata, pastaj Allahu e mori atë për të përmbushur premtimin e dhënë në Librin e Tij të qartë, pasi që ai (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) e komunikoi shpalljen, e kreu amanetin, e këshilloi popullin, luftoi në Rrugën e Allahut me një xhihad dhe përpjekje të vërtetë. Ai e ngriti Fenë dhe e la popullin e tij në rrugë të bardhë e të qartë për ndjekësit e saj: “Kjo është udha ime; unë ftoj për tek Allahu me dije të sigurt, unë dhe kushdo që më pason mua. Lavdi i qoftë Allahut dhe unë nuk jam prej idhujtarëve.” {Jusuf: 110}.

Vëlla musliman! Allahu i Lartësuar e dalloi këtë umet me veçori - tipare dalluese si dhe me mirësi të larta. Prej këtyre mirësive ishte edhe përzgjedhja që Ai i bëri ditës së xhuma si ditë feste për të gjithë muslimanët, ditë prej së cilës u privuan çifutët dhe të krishterët. Nga Ebi Hurejra (Allahu qoftë i kënaqur prej tij!) transmetohet se i Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) ka thënë: "Allahu i Madhëruar i privoi nga e xhumaja ata të cilët ishin para nesh. Çifutët kishin ditën e shtunë, ndërsa të krishterët ditën e diel, pastaj na zgjodhi ne dhe na udhëzoi me ditën e xhuma, dhe bëri që e xhumaja ta paraprijë të shtunën dhe të dielën, e gjithashtu ata janë pas nesh ditën e Kiametit. Ne jemi të fundit prej banorëve të dynjasë dhe të parët në ditën e Gjykimit; dhe do të jemi ne ata të cilët do ta përfundojmë dhënien e llogarisë më parë se të gjitha krijesat"

- Dita e xhuma, ditë adhurimi (devocioni)

Hafidh Ibën Kethir (Allahu e mëshiroftë!) thotë: Është quajtur e xhumaja me emrin "Xhuma", sepse ajo e ka prejardhjen/buron prej grumbullimit (që bëhet atë ditë). Pasuesit e islamit (muslimanët) grumbullohen çdo javë në këtë institucion të madh. Allahu i Madhëruar i urdhëron besimtarët që të grumbullohen për ta adhuruar Atë. I Lartësuari thotë:

"O ju që keni besuar! Kur të bëhet thirrja për falje ditën e xhuma, nxitoni me zell te përkujtimi i Allahut." [Xhumua,9].

Që do të thotë: Përkushtojuni me devocion dhe ngazëllim shkuarjes në xhami për faljen e xhumasë, e nuk është për qëllim ecja me ngutje dhe nxitim, pasi për mospëlqimin e kësaj të fundit ka ardhur argument i qartë. El Hasani thotë: "Jo, pasha Allahun, nuk është për qëllim nxitimi i këmbëve, pasi nuk na lejohet të shkojmë për faljen e namazit, por veçse me qetësi dhe përulje; dhe për qëllim është: të nxituarit me zemër, me nijet dhe me frikërespekt." Ibnul Kajim (Allahu e mëshiroftë!) thotë: "Dita e xhuma është ditë adhurimi dhe vlera e saj në krahasim me ditët e tjera është si vlera e muajit të Ramazanit ndaj muajve të tjerë. Ndërsa ora në të cilën në të pranohet lutja është si nata e Kadrit në Ramazan."

- Prej mirësive të ditës së xhuma

1. Ajo është dita më e mirë.

Transmetohet nga Ebi Hurejra (Allahu qoftë i kënaqur prej tij!), nga i Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) se ka thënë:

"Dita më e mirë në të cilën lind Dielli është dita e xhuma. Ajo është dita në të cilën është krijuar Ademi (alejhi selam). Në këtë ditë, ai është futur në xhenet dhe në këtë ditë ka dalë prej tij. Dhe nuk ka për t'u bërë Kiameti veçse në ditën e xhuma."

2. Përfshirja në të e namazit të xhumasë i cili është prej obligimeve më madhore të fesë islame dhe prej grumbullimeve madhështore të muslimanëve. Kush e lë atë me shpërfillje Allahu i Madhëruar ia vulos atij zemrën; ashtu siç ka ardhur edhe në hadithin e saktë të cilin e transmeton Muslimi.

3. Në të është një orë në të cilën pranohet lutja.

Nga Ebi Hurejra (Allahu qoftë i kënaqur prej tij!) transmetohet se ka thënë: I Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) ka thënë:

"Me të vërtetë në ditën e xhuma është një orë të cilën nuk e prezanton ndokush prej muslimanëve, e duke qenë në namaz ai i drejtohet Allahut me lutje, veçse Ai do t'ia japë atë për të cilën ai lutet."

Ibnul Kajim (Allahu e mëshiroftë!) pasi përmend mospajtimin për përcaktimin e kësaj ore thotë: "Dominojnë në këtë çështje dy mendime, të përfituara prej haditheve të sakta:

E para: Ajo orë është prej uljes së imamit e deri në përfundim të namazit, duke u argumentuar për këtë në hadithin e Ibën Umerit (Allahu qoftë i kënaqur prej tij!) ku transmetohet se i Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) ka thënë: "Ajo orë është ndërmjet uljes së imamit dhe përfundimit të namazit"

Ndërsa fjala e dytë: Ajo orë është pas ikindisë, e ky është mendimi më i saktë.

4. Sadakaja në këtë ditë është më e mirë se sadakaja e dhënë në ditët e tjera.

Ibnul Kajim (Allahu e mëshiroftë!) thotë: "Sadakaja e dhënë në këtë ditë në krahasim me ditët e tjera të javës është si sadakaja e dhënë në muajin e Ramazanit në krahasim me muajt e tjerë."

Në hadithin e Keabit transmetohet: "Dhe sadakaja në këtë ditë është më madhështore në krahasim me sakadanë e dhënë në ditët e tjera."

5. Në këtë ditë Allahu i Madhëruar u shfaqet të dashurve të Tij besimtarë në xhenet.

Enes bin Malik (Allahu qoftë i kënaqur prej tij!) në lidhje me Fjalën e Allahut të Madhëruar: "E te Ne ka edhe më shumë." [Kaf, 35] thotë: "Allahu i Madhëruar u shfaqet atyre çdo xhuma."

6. Ajo është festë e cila përsëritet çdo javë.

Nga Ibën Abasi (Allahu qoftë i kënaqur prej tij!) transmetohet se ka thënë: I Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) ka thënë:

"Me të vërtetë kjo ditë është festë. Allahu i Lartësuar e bëri këtë për besimtarët. Kush vjen ditën e xhuma le të lahet."

7. Ajo është ditë në të cilën fshihen të këqijat.

Nga Selmani transmetohet se ka thënë: I Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) ka thënë:

"Pastaj falet aq sa ia ka caktuar Allahu, e kur imami fillon të ligjërojë dëgjon me vëmendje, veçse i falen atij të këqijat ndërmjet asaj xhumaje dhe xhumasë tjetër."

8. Xhehenemi nxehet/flakëron çdo ditë të javës përveç ditës së premte.

9. Kush ecën për në (ditën e) xhuma, për çdo hap që bën ka shpërblimin si të kishte agjëruar dhe falur namaz një vit.

I Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) ka thënë: "Kush lahet dhe bën që të lahet në ditën e xhuma, shkon herët dhe nxit për shkuarjen herët, si dhe i afrohet imamit dhe e dëgjon me vëmendje; për çdo hap që ai hedh ka shpërblimin e agjërimit të një viti dhe shpërblimin e namazit të natës të një viti. Dhe kjo për Allahun e Madhëruar është shumë e lehtë."

10. Vdekja ditën e xhuma apo natën e saj është prej shenjave të përfundimit të mirë.

I Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) ka thënë: "Nuk vdes ndokush prej muslimanëve ditën e xhuma apo natën e xhuma, veçse Allahu i Madhëruar e mbron atë nga sprova e varrit."

- Dispozitat dhe rregullat e ditës së xhuma

1. Është e pëlqyeshme që imami në sabahun e ditës së xhuma të lexojë të plota suret "Es Sexhde" dhe "El Insan", ashtu siç vepronte edhe i Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!).

2. Është e pëlqyeshme që njeriu në këtë ditë t'i shtojë salavatet mbi të Dërguarin e Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!).

3. Namazi i xhumasë është obligim për çdo musliman mashkull, i lirë nga robëria, që ka arritur pjekurinë dhe që është vendas.

4. Larja (gusli) në ditën e xhuma është prej udhëzimit të të Dërguarit të Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!). I Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) ka thënë: "Kur të vij ndonjëri prej jush për në xhuma, le të lahet."

5. Parfumosja me erë të mirë, përdorja e misvakut dhe veshja e rrobave më të mira është prej edukatës së muslimanit në ditën e xhuma.

6. Është e pëlqyeshme shkuarja herët për në namazin e xhumasë dhe kjo është sunet i cili thuajse është lënë në harresë, e Allahu e mëshiroftë ripërtëritësin e tij.

7. Është e pëlqyeshme që muslimani në këtë ditë të jetë i preukupuar me namaz, dhikër dhe me leximin e Kuranit derisa të dalë imami për të ligjëruar.

8. Është detyrë heshtja si dhe qenia i vëmendshëm gjatë ligjëratës.

Argument për këtë është fjala e të Dërguarit të Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!): "Dhe kush flet, atëherë ai prej xhumasë nuk përfiton asgjë."

9. Është e pëlqyeshme leximi i sures "El Kehf" në ditën e xhuma.

Kjo duke u bazuar në fjalën e të Dërguarit të Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!): "Kush e lexon suren "El Kehf" në ditën e xhuma i jepet atij shkëlqim prej drite ndërmjet dy xhumave."

10. Është i urryer veçimi i ditës së xhuma me agjërim dhe i natës së saj më namaz nate.

Argument për këtë është fjala e të Dërguarit të Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!): "Mos e veçoni natën e xhuma me namaz nate dhe mos e veçoni ditën e saj me agjërim nga ditët e tjera, përveç nëse ajo qëllon ditë prej ditëve që dikush prej jush agjëron."

11. Sunetet mbas namazit të xhumasë.

Është transmetuar se i Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!): "Ka qenë që falte pas namazit të xhumasë dy rekate."

Gjithashtu transmetohet se ai (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) urdhëronte se kush ishte që u falte në xhami të falte mbas namazit të xhumasë katër rekate."

12. Nëse muslimani futet në xhami në ditën e xhuma dhe imami është duke ligjëruar, le të falë dy rekate të lehta para se të ulet.

13. Është e pëlqyeshme që imami në namazin e xhumasë të lexojë suret "El Xhumua" dhe "El Munafikun".

14. Është e ndaluar shitblerja në ditën e xhuma duke u bazuar në Fjalën e Allahut të Lartësuar: "…e lini shitblerjen, kjo është shumë më e dobishme për ju nëse jeni që e dini." [El Xhumua,9].

Qëllimi këtu është për shitblerjen që bëhet pasi është thirrur ezani që lajmëron futjen e kohës së namazit të xhumasë. [Sh.p].

- Disa prej gabimeve që bëhen në ditën e xhuma

1. Lënia që disa prej njerëzve i bëjnë namazit të xhuma apo shpërfillja që tregojnë ndaj tij.

3. Qëndrimi zgjuar deri natën vonë, gjë e cila bëhet shkak për mosfaljen në kohë të namazit të sabahut, e në këtë mënyrë e nisin ditën e xhuma më njërin prej gjynaheve të mëdha (mosfaljen e namazit në kohë).

5. Lënia e larjes (guslit) për xhuma, mosparfumosja me aroma të mira, mospërdorimi i misvakut si dhe lënia e veshjeve të rrobave të mira.

6. Shitblerja pas ezanit të xhumasë.

7. Ulja e disa njerëzve në fund, duke lënë kështu pa plotësuar rreshtat e parë.

8. Të kërkosh prej dikujt të ngrihet në mënyrë që t'ia zësh vendin.

Argument për këtë është fjala e të Dërguarit të Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!): "Të mos e ngrejë ndonjëri prej jush vëllain e tij nga vendi ku është ulur ditën e xhuma, duke synuar t'ia zërë vendin, por me mirësjellje le të thotë: zgjerohuni."

9. Bezdisja e të pranishmëve, ndarja midis dy vetave si dhe ngushtimi i tyre.

I Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) i tha një personi i cili kalonte mes njerëzve, ndërkohë që ai (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) ishte duke ligjëruar: "Ulu, se me të vërtetë dëmtove dhe u vonove"

10. Ngritja e zërit në biseda dhe në leximin e Kuranit.

11. Dalja prej xhamisë pas ezanit pa asnjë arsye.

12. Shpërqëndrimi gjatë kohës që imami mban hutben duke mos qenë i vëmendshëm në atë që ai thotë.

13. Lëvizjet e shumta gjatë namazit si dhe të nxituarit për të dalë nga xhamia pas dhënies së selamit nga imami.

1. Zgjatja e ligjërimit dhe shkurtimi i namazit.

Duke u bazuar në fjalën e të Dërguarit të Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!): "Zgjatja e namazit dhe shkurtimi i hutbes është prej zgjuarsisë (fikhut) të imamit (d.m.th. prej shenjave të zgjuarsisë së tij). Prandaj zgjateni namazin dhe shkurtojeni hutben. Me të vërtetë prej oratorisë ka edhe mashtrim."

2. Mungesa e përgatitjes mirë për ligjërim si dhe mos përzgjedhja e tematikës së përshtatshme.

3. Gabimet e shumta gjuhësore.

4. Përmendja nga ana e disa ligjëruesve në hutbe hadithe të dobëta, të shpikura e fjalë të pabaza.

5. Kufizimi i disa ligjëruesve në hutben e dytë vetëm me lutje, duke iu bërë kjo gjë zakon.

6. Mungesa e të përmendurit gjatë hutbes ndonjë pjesë (ajete) prej Kuranit.

Bintu Haritheh bin en Numan ka thënë: "Nuk e kam mësuar përmendësh (suren "Kaf, uel kuranil mexhid…" [Kaf] veçse prej gojës së të Dërguarit të Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) pasi ligjëronte me këtë sure çdo xhuma."

7. Mungesa e ndikimit/influencës (gjallërimit) nga ana e disa ligjëruesve me hutbet e tyre tek pjesmarrësit.

Nga Xhabir bin Abdilah (Allahu qoftë i kënaqur prej tij!) transmetohet se ka thënë: "Ka qenë i Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të!) që, kur ligjëronte, i skuqeshin sytë, e ngrinte zërin si dhe ashpërsohej zemërimi i tij, thuajse po lajmëronte ardhjen e ushtrisë (së armikut)."